در نظر گرفتن ملاحظات ايمني جهت تنظيم فشار پمپ هاي دبي متغير (DP)
مهدي قاسمي –کارشناس تعميرات مکانيک و هيدروليک نورد سبا

پمپ هاي هيدروليک دبي متغير يس از اينکه سيستم از روغن پر شد و فشار سيستم بالا رفت به طور خودکار و از طريق فرمان هيدروليک دبي را محدود مي کند و اجازه ورود روغن بيشتر به سيستم را نمي دهد لذا بر خلاف پمپ هاي دبي ثابت مازاد دبي نداريم. در پمپ هاي دبي ثابت مازاد دبي از طريق رليو والو تخليه مي شود که اين کار هم باعث گرم شدن روغن و هم تلفات توان هيدروليکي مي گردد. با توجه به اينکه پمپ هاي هيدروليک از نوع جابجايي مثبت هستند هرگونه انسداد مسير، افزايش فشار ناگهاني را به دنبال دارد که اگر از طريق رليو والوها تخليه نشود ترکيدن پمپ يا لوله هاي آن را به دنبال خواهد داشت که مي تواند آسيب هاي ايمني جدي به نفرات و تجهيزات وارد کند. در پمپ هاي دبي متغير اين مشکل حل شده و با اضافه شدن سواش پليت پس از رسيدن فشار سيستم به حد تنظيمي دبي، محدود مي گردد. پمپ هاي دبي متغير نيز به دو صورت DP, DR مورد استفاده قرار مي گيرند. در سيستم هاي DR پمپ به صورت انفرادي عمل مي کند ولي در سيستم هاي DP پمپ ها به هم متصل هستند. با توجه به اهميت تنظيم فشار در اين پمپ ها و اينکه تنظيم فشار در اين پمپ ها با والو خروجي بسته صورت مي گيرد تنظيم اين پمپ ها به لحاظ ايمني از اهميت بالايي برخوردار است .

پمپ های دبی متغیر
پمپ هاي هيدروليک امروزه به صورت گسترده در صنايع مختلف از جمله فولاد مورد استفاده قرار مي گيرند. با گسترش تکنولوزي و ارتقاي سيستم اتوماسيوني و PLC و ورود سيستم هاي هيدروليک به فرايند توليد اهميت اين پمپ فزوني بيشتري يافت و به نوعي علاوه بر قلب يک سيستم هيدروليک به عنوان قلب فرايند توليد نيز ايفاي نقش مي نمايند. حجم کم – سهولت تنظيم و قابليت دبي دهي بالا از مزاياي مهم اين پمپ ها به شمار مي رود . ولي بايد مد نظر داشت که تعمير و نگهداري و تنظيم آنها به صورت ايمن مستلزم دقت بالا مي باشد.
ساختمان داخلي يک پمپ پيستوني دبي متغير در زير نمايش داده شده است :

شکل 1: پمپ پيستوني دبي متغير

همانگونه که از روي شکل مشاهده مي شود پمپ مجهز به خط مکش، ديسچارج و کامپنسيتور تنظيم فشار مي باشد. وقتي پمپ خاموش است يا در ابتداي راه اندازي سواش پليت در زاويه 15 درجه قرار دارد خط آبي ورودی، خط قرمز خروجي و خط سبز فلاشينگ است.

شکل2: پمپ در حالت زاويه 15 درجه در حالت دبي کامل

شکل 3: پمپ دبي متغير در حالت زاويه تقريبا صفر يا فلودهي صفر

شکل4: ارتباط پمپ ها با يکديگر و عملکرد المان DP و COMPENSATOR جهت تنظيم دبي

شکل 5: عملکرد پمپ پيستوني

همانطورکه از شکل 4 مشاهده مي شود خروجي هاي المان DP پمپ ها به هم وصل شده و به يک رليو والو که فشار مورد نياز سيستم با آن تنظيم مي شود لينک شده است. تنظيم اين والو حساسيت خاص خود را دارد و ابتدا بايد پيچ تنظيم آن شل باشد و سپس با بستن مي ني مس گيج اقدام به سفت کردن و بالا بردن فشار برد.
جهت تنظيم ايمن فشار اين پمپ ها بايد به صورت زير عمل کرد:
1- بوبين والو باردار کننده باز مي شود.
2- پمپ از حالت اتوماتيک خارج و به حالت دستي گذاشته مي شود و کنترل روشن و خاموش کردن آن بايد در اختيار نفر تنظيم کننده فشار باشد.
3- والو خروجي پمپ بسته مي شود. در اين حالت بايد دقت کرد که رليو والو مدار سالم و متناسب با فشار کاري سيستم و المان DP هم مسدود نباشد. در غير اين صورت در صورت بالا رفتن فشار ممکن است حادثه ترکيدن پمپ يا لوله ها رخ داده و حوادث انساني در پي داشته باشد. همچنين دقت کنيد که والو فلاشينک پمپ باز باشد.
4- پمپ استارت مي شود و فشار تنظيمي توسط کامپنسيتور روي پمپ روي 40 بار تنظيمي يا عددي که کاتالوگ سازنده براي استارت بي باري مشخص کرده تنظيم مي شود.
5- اين کار براي تمام پمپ هايي که قرار است به هم متصل شوند تکرار مي شود.
6- بوبين باردارکننده پمپ ها سر جايش بسته مي شود تا پمپ در حالت بار قرار گيرد در اين حالت فشار پمپ رو به بالا رفتن مي کند که با دست گذاشتن روي فلکسيبل خروجي پمپ اين حالت مشهودتر است.
7- جهت تنظيم فشار پمپ ها با رليو والو خروجي از المانDP فشار مورد نظر سيستم را تنظيم و مهره آن را سفت کنيد.
8- زاويه سواش پليت پمپ در ابتدا کمي بازي مي کند ولي پس از پر شدن کامل خط از روغن رو به صفر درجه گرايش پيدا کرده و تقريبا ثابت مي شود. اگر زاويه سواش پليت نوسان زيادي دارد احتمالا فشار پمپ ها تنظيم نيست و يک پمپ تحت بار بيشتر و يکي تحت بار کمتر است که اين موضوع را مي توان با اندازه گيري و ثبت آمپر موتورها فهميد و با نزديک کردن آمپر موتور ها به يکديگر بارپمپ ها را به هم نزديک کرد توجه داشته باشيم که نوسان فشار علاوه بر خطرناک بودن به لحاظ ايمني و بالا رفتن احتمال بيرون زدگی لوله ها، اثرات نامطلوب روي فرايند توليد و موتور هاي الکتريکي محرک پمپ ها دارد.

شکل 6: مدار پمپ هاي اصلي سيستم هيدروليک

بر اساس شکل 6, بال والو مشخص شده در مدار بالا والو خروجي پمپ است هنگام تنظيم فشار اين والو بسته است. به لحاظ ايمني بسته بودن اين والو مشکلي ندارد به شرط اينکه بقيه خطوط خروجي از پمپ کاملا درست باشد. بايد دقت کرد خروجي المانDP پمپ هرگز نبايد مسدود گردد و پمپ تنظيم فشار شود چرا که ممکن است سبب ترکيدن پمپ و آسيب هاي پرسنلي و تجهيزاتي شود.

نتيجه گيري
با توجه به اهميت پمپ هاي هيدروليک دبي متغير در فرايند توليد و فشار کاري بالاي اين پمپ ها، تنظيم فشار آنها مستلزم ملاحظات ايمني خاص تجهيز بوده و هر گونه سهل انگاري يا عدم تخصص کافي در اين زمينه صدمات جبران ناپذير انساني و تجهيزاتي به دنبال دارد.

منابع و مراجع
1- Variable displacement pump –rexroth
2- نقشه هاي دانيلي