جهت شناخت وظايف و شرايط روغن موتور، ابتدا بایستی با نحوه کارکرد موتور و قطعاتی از موتور که به روغنکاری نیاز دارند آشنا شویم.
با انواع موتورها از نظر عملکرد و نوع سوخت شروع می کنیم و یادآور می شویم که انواع موتورهای مورد بحث در اینجا از نوع احتراق داخلی می باشند یعنی اینکه مستقیما از گازهای حاصل از سوخت نیرو تولید می کنند از قبیل موتور های پیستونی رفت و برگشتی، موتورهای وانکل و اغلب توربین های گازی.
موتورها از نظر عملکرد به موتورهاي چهارزمانه و دوزمانه و از نظر سوخت به موتورهاي بنزيني و ديزلي تقسيم بندی می شوند.
در موتورهاي چهار زمانه دوره احتراق موتور با دو دور میل لنگ کامل می شود و ترتیب مراحل در يک دوره چهار زمانه شامل مرحله مکش، مرحله تراکم، مرحله انفجار و مرحله پایانی تخلیه می باشد (شكل 1 دوره هاي عملكرد موتور چهار زمانه را نمايش مي دهد).
ميلسوپاپ، بادامک‌هاي روي ميلسوپاپ و تايپيت‌هاي غلتان در باز و بسته‌شدن به موقع سوپاپ‌ها شرکت دارند كه مکانيزم عملکرد کامل سوپاپ را سيستم سوپاپ مي نامند و روانکاري اين سيستم، از بخش‌هاي مهم روانکاري درموتور است.
شکل 1: دوره‌هاي عملکرد يک موتور چهار زمانه
در موتورهاي دوزمانه دوره احتراق موتور با يک دور ميل‌لنگ کامل می شود و ترتيب مراحل در يك دوره دو زمانه در شکل 2 نمایش داده شده است. لازم به توضيح است كه در موتورهاي دوزمانه زماني که پيستون به سمت بالا حرکت مي کند سوپاپ دود بسته و شکاف هواي ورودي توسط پیستون پوشيده شده و هواي موجود در داخل سيلندر متراکم می شود. در نزديک انتهاي مسیر، سوخت به داخل محفظه احتراق تزريق شده و عمل انفجار صورت میگیرد. پس از عمل انفجار در نزديکي قسمت انتهاي مسير، سوپاپ دود باز مي‌شود و شکاف هواي ورودي توسط پیستون باز شده و هوا توسط کمپرسور وارد سيلندر می شود و گازهاي حاصل از انفجار را از طريق سوپاپ دود به بیرون هدایت می کند. در واقع در يک موتور دوزمانه، تخليه مرحله قبل به مرحله مکش بعدي متصل است. اين همزماني باعث مي‌شود مقداري سوخت به‌صورت نسوخته از محفظه خارج شود.
شکل 2: دوره‌هاي عملکرد موتور دو زمانه
هواي ورودي به محفظه احتراق يكي از عواملي است كه قدرت موتور را محدود مي كند. همانطوركه مي دانيد براي توليد قدرت علاوه بر مقدار سوخت اضافي، مقداري هواي اضافي نيز نياز است زيرا در اثر كمبود هوا مقداري از سوخت اضافي به صورت نسوخته باقي خواهد ماند. براي رفع اين مشكل از روش سوپرشارژ و يا توربوشارژ استفاده مي شود كه در آن مقدار هواي لازم براي احتراق كامل با فشار زياد وارد سيستم مي شود كه در اين حالت موتور را از نوع سوپرشارژ و يا توربوشارژ مي نامند. در اينگونه موتورها دما بالا بوده و لازم است كه روغن موتور علاوه بر خاصيت پاك كنندگي بالا پايداري اكسيداسيون بيشتري داشته باشد.