روغن‌‌موتورها در بين بقيه‌ی روانکارها بيشترين مصرف را دارا بوده و بيش از 60% از بازار روانکارها را به خود اختصاص داده اند. همين امر باعث شده است تا استانداردها و طبقه بندي هاي مختلفي نيز براي اين گروه از روانكارها توسط مراجع مختلف ارائه شود.
سه مرجع مهم براي استانداردگذاري در صنعت خودرو و صنايع مربوطه وجود دارد.
• API (آمريکا)
• ACE (اروپا)
• ILSAC (آسيا)
اين مراجع برای موتورهای مختلف استفاده از روغن خاصی را پيشنهاد می‌کنند. نوع موتور، سوخت و سال طراحی موتور از عواملی هستند که در انتخاب روغن برای آن نقش مهمی دارند. رشد و پيشرفت صنعت روانکار در سال‌های اخير نسبت به دهه‌های قبل بسيار بيشتر بوده است و طراحی‌های جديد موتورهای خودرو و موتورهای صنعتی روز به روز نياز به روانکارهای جديدتر را بيشتر می‌کند.
ما در اين مقاله به بررسي طبقه بندي هاي مهم در انتخاب نوع روغن موتور مناسب خواهيم پرداخت.
ميزان پالايش روغن‌پايه و نوع آن و همچنين مقدار مواد افزودني در طبقه‌بندي‌ها و انتخاب روغن‌موتور مناسب نقش دارند. سازمانها و نهادهای مختلفی روغن موتور را از لحاظ کيفی طبقه‌بندی کرده‌اند كه يکی از مهمترين طبقه‌بندي ها را API ارائه كرده است. اولين ويرايش اين طبقه‌بندی در سال 1930 ارائه شد كه در آن روغن موتورهاي بنزيني با علامت "S" و روغن‌هاي موتورهاي ديزلي با علامت "C" نشان داده مي‌شوند. نوع طبقه‌بندي در اين سيستم به نحوي است که اجازه مي‌دهد تا طبقه‌بندي‌هاي جديد براحتي به آن اضافه شوند. به‌دليل تغيير در طراحي موتورها و تکنولوژي جديد طراحي، بتدريج سطوح با کيفيت کمتر از رده خارج شده و سطوح جديد اضافه مي‌شوند. در سيستم طبقه‌بندي "S"، پايين‌ترين سطح کيفی با SA شروه شده و به اين ترتيب سطوح بعدي با SB، SC و... نشان داده مي‌شوند. البته در اين سيستم از علامتهاي SI و SK استفاده نشده‌است. در سيستم طبقه‌بندي "C" نيز از حروف A، B، C و... و همچنين از اعداد براي علامت‌گذاري استفاده مي‌شود. شکل 1 سطوح کيفي را براي روغن‌موتورهای بنزيني و ديزلي بر اساس طبقه‌بندي API نشان مي‌دهد.
شکل 1: سطوح کيفي براي روغن‌هاي بنزيني و ديزلي بر اساس طبقه‌بندي API
در دهه اخير ملاحظات زيادي جهت حل مسائل زيست محيطي روغن‌ها صورت گرفته است و روغن‌هاي جديدتر با سطوح کيفي بالاتر سازگاري بيشتر و بهتري با محيط زيست دارند. کيفيت روغن موتورهای جديد همانطور که در نمودارهای زير مشخص است رشد نمايي داشته و در سال‌هاي اخير توجه بيشتري به سطح کيفي اين روغن‌ها شده است.
نمودار 1 زمانبدي و سطوح کيفي روغنموتورهاي بنزيني (API)
نمودار 2 زمانبندي و سطوح کيفي روغنموتورهاي ديزلي (API)
همچنين API طبقه‌بندي‌هايي را بر اساس سطوح کيفي ترکيبي ارائه داده است كه با ذكر يك مثال توضيح مي دهيم.API SG/CF سطح کيفيتي است که در آن روغن و مواد افزودني طوري فرموله مي‌شوند که روغن شرايط سطوح کيفي SG و CF را داشته باشد. و همچنين API SH/CG-4 يک سطح کيفي بسيار مرغوب است که براي هر نوع موتور ديزلي توربوشارژ و بنزيني که تحت شرايط سخت کار مي‌کند مناسب مي‌باشد. با توجه به اينکه با گذشت زمان طراحي موتورها روز به روز جديدتر و پيشرفته‌تر مي‌شود سطوح کيفي روغن‌ها نيز روز به روز بالاتر رفته و روغن‌هايي با مرغوبيت بيشتر به بازار عرضه مي‌شوند.
لازم به ذکر است تمام روغن‌هايي که در طبقه بندي سطوح کيفيت API قرار مي‌گيرند بايد آزمون‌هاي لازم را گذرانده باشند. و روغن‌هايي با يک سطح کيفيت که توسط شرکت‌هاي مختلف توليد شده‌اند بايد با هم قابل مقايسه باشند. در غير اين صورت هرگونه تفاوت در عملکرد دو روغن با سطح کيفيت يکسان متوجه شرکت‌هاي توليد کننده روغن خواهد بود.